معمولا در تمامی کسب و کار ها دو واژه ی مدل کسب و کار (Business Model) و طرح کسب و کار (Business Plan) زیاد به استفاده می شوند. قطعا این دو اصطلاح تفاوت هایی دارند که نباید به جای هم به کار برده شوند. بنابراین باید مفاهیم و تعاریف ابتدایی هر یک را بدانیم تا به درستی از آن ها استفاده کنیم.
مفهوم طرح کسب و کار
طرح کسب و کار یا طرح تجاری (Business Plan) یک اصطلاح قدیمی در حوزه ی کسب و کار است که قدمتی دیرینه دارد. برای مثال با صنعتی شدن جوامع بانک ها به عنوان نهاد هایی به وجود آمدند که می توانستند سرمایه های مورد نیاز بسیاری از صنایع را فراهم کنند. در مقابل مالکان کسب و کار به آن ها گزارش ها و مستنداتی ارائه می کردند که به بانک ها ثابت کند این فعالیت ها سود آور است و بازگشت سرمایه دارد.
به مرور زمان این اسناد و گزارش ها کامل تر شده و به صورت طرح کسب و کار یا Business Plan که امروز می‌شناسیم، درآمد. تا چند دهه ی قبل طرح کسب و کار برای اکثر صنایع تفاوت چندانی با هم نداشت. با استفاده از مواد اولیه و فراهم کردن نیروی انسانی کالایی را تولید و با حاشیه سود مشخصی به فروش می رسید، چارچوب و طرحی کلی برای تمامی کسب و کار ها این گونه بود.
مفهوم مدل کسب و کار
ظهور اینترنت تمامی سیستم های سنتی کسب و کار ها را دگرگون ساخت. مشاغل مختلفی به وجود آمدند که دیگر از طرح کسب و کار های قدیمی پیروی نمی کردند. به عبارت دیگر هر کسب و کار مدل مخصوص به خود را داشت که با دیگری متفاوت بود. این گونه شد که کم کم مدل کسب و کار مطرح شد. سوال هایی از قبیل مدل کسب و کار این مشاغل چیست؟ این ها چه کار انجام می دهند؟ چطور پول درمی‌‌آورند؟ و … مطرح شد.
تفاوت های ساختار مدل کسب و کار در فضای جدید، با طرح کسب و کار در دوران حاکمیت صنایع
ساختار فرایند ها به طور کلی عوض شدند. در گذشته یک طرح کلی وجود داشت که همه آن را می فهمیدند ولی با به وجود آمدن زیرساخت اینترنت و گسترش کسب و کار اینترنتی همه چیز به کلی دگرگون شد. موارد زیر از جمله تفاوت های مدل کسب و کار در دنیای جدید بود.
- افزایش سود، دیگر چندان به مواد اولیه‌ی ارزان ربط نداشت.
- سرعت رشد و افزایش مقیاس کسب و کار، بسیار متفاوت از گذشته بود.
- نیروی کار (به مفهوم سنتی آن که کارگران و توان کار فیزیکی را شامل می‌شد) دیگر به اندازه‌ی گذشته معنا نداشت.
- به مرور با گسترش وب مشاغل و شرکت هایی به وجود آمدند که به وسعت فیزیکی و سرمایه اولیه زیادی نیاز نداشتند.
اجزای مختلف مدل کسب و کار
امروزه مدل های کسب و کار در تلاش اند به سوال هایی مانند سوال های زیر پاسخ دهند.
- این کسب و کار چه ارزشی و چگونه آن را اینجاد می کند
- چگونه می توان این مدل را به پول تبدیل کرد؟ به عبارت بهتر آیا می شود آن را به پول تبدیل کرد و چگونه برای ما ارزآوری دارد ؟
- آیا این مدل کسب و کار می تواند پایدار بماند؟ چگونه آن را پایدار کنیم؟
تا این قسمت با تفاوت های مدل کسب و کار و طرح کسب و کار آشنا شدیم. در سری مقالات بعدی مدل های کسب و کار و ابزار ها را بیشتر مورد بررسی قرار می دهیم.
