مفهوم سامانه ESB چیست؟

سامانه ESB چیست؟ ESB چطور کار می‌کند؟ کاربرد ESB چیست؟ چه زمانی باید از ESB استفاده کرد؟ چرا به سامانهESB نیاز داریم؟ اینها سوالاتی است که کاربران کنجکاو درباره این میان‌افزار مطرح می‌کنند تا بدانند که آیا این ابزار به درد کسب و کارشان می‌خورد یا نه.

سامانه ESB به عنوان گذرگاه داده، ارتباط بین نرم‌افزارهای مختلف سازمان و سرویس‌های درون و برون‌سازمانی را برقرار، مدیریت و نظارت می‌کند .در هر سازمانی، انتقال داده بین چندین سیستم برای دستیابی به کارایی بالاتر، بسیار مهم و حیاتی است. سازمان‌ها با به‌کارگیری سامانه ESB سعی دارند سیستم‌های حوزه کسب‌وکارشان را به طور کارآمد با یکدیگر یکپارچه کنند تا این امکان را برای برنامه‌های مختلف فراهم کنند که ضمن اشتراک‌گذاری داده‌ها، در راستای اهداف شرکت با یکدیگر همکاری و هماهنگی داشته باشند. در حالت ایده‌آل، یک گذرگاه سرویس سازمانی، برای تسهیل فرایندها و انعطاف‌پذیری بیشتر، بدون در نظر گرفتن زبان برنامه‌ها، داده‌ها را از برنامه‌ای به برنامه دیگر منتقل می‌کند.

ESB چیست؟

ESB مخفف Enterprise Service Bus است و یک پلتفرم نرم‌افزاری است که برای اتصال برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف در یک سازمان استفاده می‌شود. در واقع، سامانه ESB روشی یکپارچه برای انتقال داده‌ها بین برنامه‌ها و سرویس‌های یک سازمان ارائه می‌دهد.

امروزه سامانه ESB به یک راه‌حل شناخته‌شده برای ادغام و انتقال داده در سازمان‌های بزرگ تبدیل شده است. از این سامانه به‌ویژه برای یکپارچه‌سازی سیستم‌های قدیمی و برنامه‌های کاربردی در یک معماری بسیار پیچیده سرویس‌گرا (SOA) استفاده می‌شود. به بیان ساده‌تر، گذرگاه خدمات سازمانی (ESB) یک الگوی معماری نرم‌افزاری است که کارش پشتیبانی از تبادل داده بین برنامه‌های کاربردی متفاوت است. سامانه ESB بیشتر از همه به درد سازمان‌های بزرگی می‌خورد که چندین برنامه نرم‌افزاری در اختیار دارند که با استفاده از مدل‌های مختلف داده، پروتکل‌ها و محدودیت‌های امنیتی، عملکردهای مختلفی انجام می‌دهند.

اهمیت و کاربردهای سامانه گذرگاه سرویس سازمانی ESB

بیایید نگاهی دقیق‌تر به چگونگی عملکرد سامانه ESB در بهبود همکاری در یک سازمان بیندازیم. در یک سازمان معمولی، بخش‌های مختلف اغلب به برنامه‌ها و سیستم‌های متنوعی برای انجام وظایف خود متکی هستند و برای اشتراک‌گذاری اطلاعات در سازمان، نیاز به یک نرم افزار یکپارچه ساز دارند که سیستم‌های مختلف را به هم مرتبط کند. به عنوان مثال، بخش فروش ممکن است از یک سیستم CRM استفاده کند، در حالی که بخش مالی از یک سیستم ERP استفاده می‌کند. بدون وجود گذرگاه سرویس سازمانی، این بخش‌ها برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارتباط مؤثر با یکدیگر، به مشکل برخواهند خورد.

اما با وجود یک سامانه ESB، سیستم‌های CRM و ERP سازمان‌ها می‌توانند به طور یکپارچه داده‌ها را با هم مبادله کنند و این امر فرصت همکاری موثر بین بخش‌های فروش و مالی را فراهم می‌کند. به عنوان مثال، هنگامی که یک فروشنده، معامله‌ای را در سیستم CRM ثبت می‌کند، گذرگاه سرویس سازمانی می‌تواند به طور خودکار سیستم ERP بخش مالی را با اطلاعات لازم، مانند جزئیات مشتری و مبلغ سفارش، به‌روز کند. این یکپارچگی، نیاز به ورود دستی داده‌ها را برطرف و تضمین می‌کند که هر دو بخش به آخرین و دقیق‌ترین اطلاعات لحظه‌ای دسترسی دارند.

علاوه بر این، یک سامانه ESB با ارائه روشی استاندارد و سازگار برای یکپارچه‌سازی برنامه‌ها و سیستم‌ها، تبادل داده‌های پیشرفته را ممکن می‌سازد و با پوشش پیچیدگی‌های اساسی فناوری‌ها و پروتکل‌های مختلف، امکان برقراری ارتباط بین برنامه‌ها و سیستم‌های مختلف با استفاده از یک زبان مشترک را میسر می‌کند. این استانداردسازی، فرایند یکپارچه‌سازی را ساده کرده و اطمینان می‌دهد که داده‌ها می‌توانند کامل و پیوسته، بدون توجه به فناوری‌ها یا پروتکل‌های مورد استفاده توسط برنامه‌ها و سیستم‌ها، مبادله شوند.

عناصر و ساختار اساسی سامانه ESB

قابلیت همکاری و یکپارچگی:
وظیفه اصلی سامانه ESB تسهیل تعامل‌پذیری و یکپارچگی در سازمان است. زیرساخت ESB، سیستم‌های متفاوت را قادر می‌سازد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و داده‌ها را با هم مبادله کنند، مخزن داده‌ها را تجزیه کرده و جریان اطلاعات را در سراسر سازمان تقویت کنند.
مقیاس پذیری:
در چشم انداز کسب و کار پویای امروزی، مقیاس پذیری و انعطاف پذیری بسیار مهم است. سامانه ESB برای رسیدگی به حجم روزافزون داده‌ها و پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر کسب و کار با ارائه زیرساخت مقیاس پذیر و قابلیت‌های یکپارچه سازی انعطاف پذیر طراحی شده است.
امنیت و مدیریت خطا:
وقتی صحبت از تبادل داده می‌شود، امنیت از اهمیت بالایی برخوردار است. گذرگاه سرویس سازمانی با اجرای رمزگذاری، امضای دیجیتال و مکانیزم‌های احراز هویت، ارتباطات ایمن را تضمین می‌کند.

مزایا و معایب استفاده از سامانه ESB

مزایای ESB

یکپارچه سازی: یک سامانه ESB برای تسهیل ادغام سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی ناهمگن بدون توجه به فناوری یا پلتفرمی که بر روی آنها ساخته شده‌اند، طراحی شده است.
معماری سرویس‌گرا: با استفاده از سامانه ESB و بر مبنای معماری سرویس گرا، امکان استفاده مجدد از سرویس های موجود و ایجاد سرویس‌های جدید برای سازمان ها فراهم می شود.
انعطاف پذیری: یک گذرگاه سرویس سازمانی، پروتکل‌ها و فرمت‌های زیادی را پشتیبانی نموده و می‌تواند پیام‌ها را با فرمت‌های مختلف تبادل کند. بنابراین سازمان‌ها می‌توانند برنامه‌های متنوع را به راحتی باهم یکپارچه نمایند.
امنیت: یک سامانه ESB با بکارگیری مکانیزم‌های امنیتی مختلفی مانند احراز هویت، مجوز و رمزگذاری، محرمانه بودن و یکپارچگی داده‌ها را تضمین می‌کند.
نظارت: گذرگاه سرویس سازمانی، با ارائه قابلیت‌های نظارت و گزارش دهی گسترده، به سازمان‌ها اجازه می‌دهد بر سلامت و عملکرد سیستم‌ها و برنامه‌های یکپارچه خود نظارت کنند.

معایب ESB

با توجه به اینکه سامانه ESB مانند یک مخزن، تمامی سرویس‌های ارتباطی نرم‌ افزارها را در خود نگه می‌دارد، گاهی باعث کند شدن روند درخواست و تحویل اطلاعات می‌شود. همچنین از آنجایی که همه‌ی برنامه‌ها به هم متصل هستند و یکپارچگی واحد دارند، خرابی یک سیستم باعث اختلال در پردازش همه برنامه‌های یکپارچه با آن سیستم می‌شود.

چالش‌ها و مشکلات در پیاده‌سازی و استفاده از ESB

یکی از چالش‌ها و مشکلات در پیاده‌سازی گذرگاه سرویس سازمانی این است که دانش فنی و تخصص مورد نیاز برای پیاده‌سازی و نگهداری این سامانه ESB منجر به پیچیدگی و افزایش هزینه آن می‌شود. به علاوه، گذرگاه سرویس سازمانی، گاهی با محدودیت‌های مقیاس‌پذیری مواجه می‌شود و نیاز به پیکربندی و نگهداری دقیق‌تری دارند.

نقش ESB در اخذ استعلام‌های برون‌سازمانی و گذار از دولت الکترونیک به دولت هوشمند

با گسترش خدمات دولت الکترونیک، به منظور ایجاد هم‌افزایی و همراستا شدن تمامی طرح‌ها و پروژه‌های ارائه خدمات الکترونیکی با رویکرد گذار به دولت هوشمند، مرکز ملی تبادل اطلاعات تاسیس شد. اهم وظایف این مرکز به این شرح است:

ارائه خدمات به متقاضیان به صورت استاندارد
ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تعامل اطلاعات بین دستگاه‌های اجرایی
ایجاد بستر مناسب برای تبادل اطلاعات و اخذ استعلام ها

در همین راستا، با هدف یکپارچه‌سازی و تسریع در ارائه خدمات و حذف مراحل کاغذی در اداره‌ها، طبق مصوبه دولت، همه دستگاه‌های دولتی موظف شده‌اند تا به درگاه‌های مربوط به دولت الکترونیک متصل شوند. تبادل اطلاعات بین دستگاه‌های اجرایی نیز مبتنی بر وب سرویس است.

در چنین شرایطی، معماری ESB با ویژگی‌هایی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، می‌تواند نقشی حیاتی و انکارناپذیر داشته باشد:

حفظ امنیت داده‌ها
افزایش اثربخشی عملکرد کاربران
امکان دریافت استعلام‌های برون‌سازمانی
برقراری ارتباط موثر دستگاه‌های اجرایی با درگاه‌های دولت و سایر کسب و کارها
تسهیل تبادلات داده بین دستگاه‌های اجرایی

همچنین تمامی دستگاه‌های اجرایی ملی مکلف شده‌اند که داشبورد اطلاعات مدیریتی جامع بخش خود را ایجاد کرده و به بهره‌برداری برسانند. لازمه این امر، رهایی از سیستم‌های جزیره‌ای و اتصالات پیچیده و نقطه به نقطه است.

از دیگر امکاناتی که زیرساخت ESB در اختیار سازمان‌ها و کسب و کارها قرار خواهد داد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

یکپارچه‌سازی برنامه‌های کاربردی ناهمگون
ایجاد بستر امن برای تبادل داده بین آنها
دسترسی به مدیریت یکپارچه ارتباطات بین نرم‌افزاری

سامانه ESB برای چه شرکت و سازمان‌هایی مناسب است؟

تمامی سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به منظور رفع نیازهای خود از برنامه‎های نرم‌افزاری مختلفی استفاده می‌کنند، برای ایجاد یکپارچگی کامل، باید بتوانند به طور مؤثری ارتباط بین این عناصر را برقرار کنند. اینجاست که سامانه ESB در یک محیط گرافیکی و با DRAG & DROP، بستر بسیار کارآمدی را برای پیاده‌سازی و اجرای انواع سناریوهای یکپارچه‌سازی، فراهم می‌کند. البته لازم به ذکر است که امروزه با فراگیری سیستم‌های مدیریت فرایند در سازمان‌ها، همکاری تنگاتنگ گذرگاه سرویس سازمانی و BPMS می‌تواند بستر یکپارچگی تمام عناصر موجود در یک سازمان، مانند افراد، فرایندها، ابزارهای کاربردی و… را فراهم کند تا یکپارچگی کامل در تمام سطوح سازمان اتفاق بیفتد. این سامانه فرایندها را به شکلی طراحی می‌کند که داده‌ها به صورت خودکار از یک سامانه به سامانه دیگر منتقل شوند.

چه زمانی باید از ESB استفاده کرد؟

از سامانه ESB می‌توان در زمانی استفاده کرد که:

چند سرویس یا برنامه نرم‌افزاری وجود داشته باشد که باید یکپارچه شوند
از سرویس‌های واسط برون‌سازمانی استفاده شود
نیاز باشد که سرویس‌هایی به خارج از سازمان ارائه شود.

آیا سامانه ESB به بهبود ارتباطات داخلی و خارجی سازمان کمک می‌کند؟

سامانه ESB در نقش یک واسط میان سرویس‌دهندگان و سرویس‌گیرندگان (در داخل یا خارج سازمان) بازی می‌کند و به ساده‌سازی فرایندهای درون یک سازمان کمک می‌کند. با گذرگاه سرویس سازمانی، سازمان‌ها می‌توانند جریان اطلاعات بین برنامه‌ها و سیستم‌ها را خودکار کنند و نیاز به مداخله دستی را کاهش دهند و خطاها را به حداقل برسانند. به عنوان مثال، هنگامی که یک مشتری سفارشی را در یک وبسایت تجارت الکترونیکی ثبت می‌کند، سامانه ESB می‌تواند به طور خودکار مجموعه‌ای از اقدامات مانند به‌روزرسانی سیستم موجودی، تولید یک فاکتور و اطلاع‌رسانی به بخش حمل و نقل را بر عهده بگیرد. این روند نه‌تنها زمان مورد نیاز برای انجام فرایندها را کاهش می‌دهد، بلکه احتمال رخ دادن اشتباه را در مقایسه با زمانی که کارها به صورت دستی انجام می‌شود را نیز پایین می‌آورد.

چه توسعه‌ها و روند‌هایی برای آینده سامانه ESB پیش‌بینی می‌شود؟

دنیای ESBها به طور مداوم در حال تکامل است. فناوری‌های نوظهور، مانند پذیرش معماری میکروسرویس‌ها و ظهور یکپارچه‌سازی مبتنی بر رویداد، آینده فناوری گذرگاه سرویس سازمانی را شکل می‌دهند.

احتمالا در آینده گذرگاه سرویس سازمانی به سمت معماری‌های سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر حرکت خواهد کرد و تکای سازمان‌ها بر فناوری‌های ابری بالاتر می‌رود. به عنوان مثال، سامانه ESB ممکن است با معماری میکروسرویس‌ها، راه‌حل‌های مبتنی بر ابر و فناوری‌های نوظهور مانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و بلاکچین ادغام شوند و سازمان‌ها را به حدی توانمند کنند که بتوانند به راحتی از قابلیت‌های مقیاس‌پذیری، انعطاف‌پذیری و مقرون‌به‌صرفگیِ سیستم‌های ابری بهره ببرند.

نتیجه گیری

گذرگاه سرویس سازمانی (ESB)یک فناوری میان‌افزاری است که نقش مهمی در برقراری ارتباط و تبادل داده‌ها بین برنامه‌ها و سیستم‌های مختلف در یک سازمان ایفا می‌کند. سامانه ESB با عمل به عنوان یک هاب مرکزی، یکپارچگی قابل اعتماد و مقیاس‌پذیر را در پلتفرم‌های مختلف، صرفنظر از فناوری‌ها یا پروتکل‌های زیربنایی آنها، فراهم می‌کند. این یکپارچه‌سازی منجر به بهبود همکاری، ساده‌سازی فرایندها و تبادل داده‌ها می‌شود که در نهایت باعث افزایش کارایی عملیاتی و رشد کسب‌وکار می‌شود.

امتیاز این مقاله